W SKRÓCIE

  • Wiadomo, że fluorowane związki chemiczne, w tym substancje polifluoroalkilowe lub perfluoroalkilowe (PFAS), które obejmują PFOA i PFOS, przyspieszają zmiany metaboliczne, które prowadzą do stłuszczenia wątroby.
  • Wyższe poziomy ALT — marker uszkodzenia wątroby — u ludzi były związane z ekspozycją na PFOA, PFOS i PFNA - inny rodzaj PFAS.
  • Ekspozycja na PFOA była również powiązana z wyższymi poziomami aminotransferazy asparaginianowej i gamma-glutamylotransferazy — dwóch powszechnie stosowanych markerów chorób wątroby.
  • PFAS może uszkadzać wątrobę poprzez promowanie zapalenia wątroby i akumulację trójglicerydów, a także zmianę metabolizmu lipidów.
  • Odporne na tłuszcz opakowania do żywności na wynos, papiery i pojemniki często zawierają PFAS; obejmuje to pojemniki i opakowania do fast foodów, torby na popcorn przygotowywany w mikrofalówce, pudełka po pizzy i opakowania cukierków.
  • Możesz również być narażony na działanie PFAS poprzez skażoną wodę pitną i glebę, a także poprzez kontakt z produktami zawierającymi PFAS, takimi jak na przykład naczynia z powłoką zapobiegającą przywieraniu, odporne na plamy ubrania i tapicerka, środki czyszczące i niektóre produkty do higieny osobistej.

Według dr. Mercoli

W krwi większości ludzi można wykryć związki fluorowane, takie jak związki polifluoroalkilowe lub perfluoroalkilowe (PFAS), które obejmują PFOA i PFOS. Te powszechnie stosowane związki chemiczne są dodawane do produktów przemysłowych i konsumenckich od lat 40. XX wieku. Chociaż PFOA i PFOS zostały wycofane w USA ze względu na ich właściwości toksyczne, inne PFAS nadal są w użyciu.

Ponieważ te związki chemiczne rozkładają się bardzo powoli w środowisku, nazwano je „trwałymi”. Istnieje obawa, że narażenie na te toksyny może znacząco przyczynić się do rozowju chorób wątroby, w tym niealkoholowego stłuszczenia wątroby (NAFLD).

Choroby wątroby to epidemia zdrowia publicznego

NAFLD jest najczęstszą przewlekłą chorobą wątroby w krajach rozwiniętych, charakteryzującą się nagromadzeniem nadmiaru tłuszczu w wątrobie, co nie jest związane z intensywnym spożywaniem alkoholu. Czynniki związane ze stylem życia, takie jak dieta, poziom aktywności fizycznej, waga i palenie tytoniu, moga zwiększać lub zmniejszać ryzyko rozwoju lub zaostreznia jakiejś formy choroby wątroby.

Spożywanie alkoholu z pewnością nie pomaga zdrowiu wątroby, jednak obserwowany wzrost NAFLD jest prawdopodobnie bardziej związany ze zwiększonym spożyciem toksycznych olejów z nasion przetworzonych przemysłowo, często określanych jako oleje roślinne, a także z narażeniem na toksyny środowiskowe, w tym PFAS.

Na całym świecie NAFLD dotyka około 25% ludzi. Bez odpowiedniego leczenia NAFLD może prowadzić do poważnych problemów z wątrobą, w tym niealkoholowego stłuszczeniowego zapalenia wątroby (NASH), marskości i schyłkowej niewydolności wątroby.

Ekspozycja na PFAS powiązana z chorobami wątroby

PFAS to substancje chemiczne zaburzające gospodarkę hormonalną, które gromadzą się w tkankach organizmu, takich jak wątroba, i znane są z przyspieszania przemian metabolicznych prowadzących do stłuszczenia wątroby. „Ta bioakumulacja” – napisali naukowcy w Environmental Health Perspectives – „w połączeniu z długimi okresami półtrwania wielu PFAS, prowadzi do obaw, że PFAS może zakłócać homeostazę wątroby, jeśli nadal będą gromadzić się w tkankach ludzkich, nawet jeśli zmniejszy się ich zastosowanie przemysłowe”.

Naukowcy z Keck School of Medicine of USC przeprowadzili przegląd systematyczny i metaanalizę, która objęła 85 badań na gryzoniach i 24 badania epidemiologiczne. Cztery rodzaje PFAS — PFOS, PFOA, kwas perfluoroheksanosulfonowy (PFHxS) i kwas perfluoronononowy (PFNA) — odpowiadały za największą ekspozycję ludzi.

W badaniu ocenianio wpływ ekspozycji PFAS na wskaźniki uszkodzenia wątroby, w tym poziom aminotransferazy alaninowej w surowicy (ALT), NAFLD, NASH lub stłuszczenie, czyli nagromadzenie tłuszczu w wątrobie. Metaanaliza badań na ludziach wykazała, że wyższe poziomy ALT były związane z ekspozycją na PFOA, PFOS i PFNA.

Ponadto ekspozycja na PFOA była również powiązana z wyższymi poziomami aminotransferazy asparaginianowej i gamma-glutamylotransferazy – dwóch powszechnie stosowanych markerów chorób wątroby – u ludzi. Dotyczyło to również gryzoni - te narażone na PFAS miały tendencję do wyższych poziomów ALT i stłuszczenia wątroby. „Istnieją spójne dowody na hepatotoksyczność PFAS z badań na gryzoniach, które są poparte wynikami badań obserwacynych na ludziach wskazujących na związek między PFAS i markerami funkcji wątroby” – podsumowali naukowcy.

Chociaż nie wiadomo dokładnie, w jaki sposób PFAS może uszkadzać wątrobę, jego hepatotoksyczność może wynikać z połączenia następujących mechanizmów:

  • Promowanie zapalenia wątroby i akumulacji trójglicerydów;
  • Zmiana metabolizmu lipidów;
  • Zmniejszenie biodostępności choliny, co wywołuje stłuszczenie z powodu niedoboru choliny. Cholina to niezbędny składnik odżywczy, który wspiera prawidłowe funkcjonowanie i zdrowie wątroby, pomagając jej utrzymać integralność błon i zarządzać metabolizmem cholesterolu, w tym lipoprotein o niskiej gęstości i lipoprotein o bardzo niskiej gęstości (VLDL), pomagając tym samym usunąć tłuszcz z wątroby

Zwrócono uwagę, że PFAS nowszej generacji użyte do zastąpienia PFAS starszej generacji, które zostały wycofane z użycia na początku 2000 roku, mają podobną strukturę chemiczną i właściwości, a zatem prawdopodobnie powodują podobne toksyczne skutki.

Nie wiadomo również, jakie skutki powoduje łączne narażenie na te wszechobecne trwałe związki chemiczne, a także jakie jest ryzyko dla najbardziej wrażliwych populacji — niemowlęta, w tym w okresie życia płodowego, i dzieci. „Przegląd ten wskazuje na potrzebę dodatkowych badań oceniającychryzyko związane z PFAS nowej generacji, ich mieszaniną i narażeniem we wczesnym okresie życia” – wyjaśnili naukowcy.

„Widzimy, że częstość występowania NAFLD u ludzi rośnie, ale przyczyny tego pozostają niejasne” – powiedziała autorka badania Sarah Rock. „Chociaż badania na ludziach, które powiązały PFAS z chorobani wątroby, są ograniczone, istnieje wiele dowodów z badań na zwierzętach wskazujących na hepatotoksyczność PFAS.

Wyzwaniem dla badaczy PFAS jest to, że ludzie są narażeni na działanie mieszanin setek, jeśli nie tysięcy tych związków. Analiza mieszanin jest jednym z potencjalnych narzędzi do rozwiązania tej złożoności w przyszłości”. Autorka badania, Elizabeth Costello, dodała:

„Badania te wyraźnie pokazują, że PFAS należy traktować poważnie jako problem zdrowia ludzkiego, ponieważ nawet po ich wycofaniu utrzymują się w środowisku. Uważamy, że istnieje wystarczająca ilość dowodów pokazująca potrzebę usunięcia źródeł narażenia na PFAS i zapobiegania przyszłej ekspozycji”.

PFAS stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego

Nie tylko wątroba cierpi z powodu ekspozycji na PFAS.  W maju 2015 roku ponad 200 naukowców z 40 krajów podpisało oświadczenie madryckie, które ostrzega przed szkodliwością związków PFAS i dokumentuje następujące potencjalne negatywne skutki dla zdrowia wynikające z narażenia na te toksyny:

Hepatotoksyczność

Zakłócenie metabolizmu lipidów, funkcji układu odpornościowego i hormonalnego

Niekorzystne skutki neurobehawioralne

Toksyczny wpływ w okresie noworodkowym, prowadzący nawet do śmierci

Guzy w różnych narządach

Nowotwory jąder i nerek

Zaburzenia czynności wątroby

Niedoczynność tarczycy

Wysoki poziom cholesterolu

Wrzodziejące zapalenie okrężnicy

Zmniejszona waga urodzeniowa

Otyłość

Zmniejszona odpowiedź immunologiczna na szczepionki

Obniżony poziom hormonów i opóźnione dojrzewanie

Wiadomo również, że narażenie na wysokie poziomy PFAS wpływa na układ odpornościowy, a dowody z badań na ludziach i zwierzętach pokazują, że ekspozycja na te toksyny zmniejsza poszczepienną odpowiedź humoralną i może zmniejszać odporność na choroby zakaźne. Amerykańska Agencja Ochrony Środowiska również przyznaje, że narażenie na PFAS jest szkodliwe i stwierdza, że recenzowane badania naukowe wykazały, że narażenie na PFAS może powodować:

Negatywne skutki reprodukcyjne, takie jak zmniejszona płodność lub podwyższone ciśnienie krwi u kobiet w ciąży

Negatywne skutki rozwojowe lub opóźnienie rozwoju u dzieci, w tym niska masa urodzeniowa, przyspieszone dojrzewanie, zmiany układu szkieletowego lub zmiany behawioralne

Zwiększone ryzyko niektórych nowotworów, w tym raka prostaty, nerki i jąder

Zmniejszona zdolność układu odpornościowego organizmu do zwalczania infekcji, w tym zmniejszona odpowiedź na szczepienia

Zaburzenia hormonalne

Podwyższony poziom cholesterolu i/lub ryzyko otyłości

Opakowania do żywności to pomijane źródło narażenia

Jeśli zastanawiasz się, w jaki sposób możesz być narażony na te toksyczne związki chemiczne, opakowania do żywności są częstym winowajcą, szczególnie w przypadku fast foodów i przetworzonej żywności. Odporne na tłuszcz opakowania do żywności na wynos, papiery i pojemniki często zawierają PFAS. Obejmuje to pojemniki i opakowania fast foodów, torby na popcorn przygotowywany w mikrofalówce, pudełka po pizzy i opakowania cukierków. Nawet żywność ze sklepów ze zdrową żywnością, takich jak Whole Foods, może być pakowana w pojemniki zawierające PFAS.

Badanie opublikowane w 2018 r. przez grupy konsumenckie Safer Chemicals, Healthy Families i Toxic-Free Future wykazało, że Whole Foods Market wypadł najgorzej w analizie produktów w opakowaniach papierowych mających kontakt z żywnością. Wykryto wysoki poziom fluoru – co oznacza, że opakowanie zawiera PFAS – w 5 z 17 testowanych produktów, z których cztery były sprzedawane w barach sałatkowych i barach z ciepłymi daniami.

W innym badaniu około jedna trzecia z około 400 przebadanych opakowań i pojemników do fast foodów zawierała fluor, co sugeruje użycie perfluorowanych związków chemicznych, aby nadać papierowi gładką powierzchnię, dzięki czemu staje się on odporny na tłuszcze. „Odkryliśmy, że 46% próbek papierów przeznaczonych do kontaktu z żywnością i 20% próbek tektury zawiera wykrywalny fluor” – wyjaśniają naukowcy.

Ponieważ związki chemiczne migrują do żywności, a po wykorzystaniu zanieczyszczają składowiska odpadów, stosowanie PFAS prowadzi do niepotrzebnego długotrwałego narażenia na szkodliwe związki chemiczne ludzi, dzikiej przyrody i środowiska, zwłaszcza że opakowania nie zawierające PFAS są szeroko dostępne.

Jakie są inne źródła narażenia na PFAS?

PFAS można znaleźć w wodzie, glebie, powietrzu i żywności. Znajdują się w każdym domu, w tym w produktach gospodarstwa domowego, takich jak tkaniny odporne na plamy, tkaniny wodoodporne, środki czyszczące, naczynia z powierzchnią zapobiegającą przywieraniu i farby – i prawdopodobnie w wodzie pitnej.

Według badania przeprowadzonego na Uniwersytecie Harvarda w 2016 r. w 16,5 miliona gospodarstw domowych wykryto co najmniej jeden rodzaj PFAS w wodzie pitnej, a w przypadku około 6 milionów gospodarstw woda pitna zawierała poziom PFAS wyższy niż limit bezpieczeństwa EPA. Najwyższe stężenia PFAS stwierdzono w zlewniach w pobliżu zakładów przemysłowych, wojskowych poligonów i oczyszczalni ścieków. Stwierdzono również skażenie prywatnych studni.

PFAS nie mają smaku ani zapachu, więc zaleca się filtrację wody za pomocą wysokiej jakości węglowego systemu filtracji. Aby mieć pewność, że otrzymujesz najczystszą wodę, filtruj wodę zarówno na wejściu, jak i w miejscu użycia.

Możesz być również narażony na działanie PFAS jedząc owoce morza złapane w wodzie zanieczyszczonej tymi związkami, połykając skażoną glebę lub wdychając kurz oraz używając produktów do higieny osobistej zawierających PFAS, w tym szamponu, nici dentystycznej, lakieru do paznokci, produktów do makijażu oczu i wielu innych.

Biorąc pod uwagę wszechobecne i uporczywe stosowanie tych związków chemicznych, każdemu dobrze przysłuży się przestrzeganie zaleceń oświadczenia madryckiego, co pozwoli unikać produktów zawierających lub wytwarzanych przy użyciu PFAS, do których należą m.in. produkty plamoodporne, wodoodporne lub nieprzywierające. W celu jeszcze większego zmniejszenia narażenia na PFAS, Environmental Working Group zaleca unikanie:

Przedmiotów, które zostały nasączone środkami odplamiającymi; rozważ to przy zakupie nowych mebli i dywanów.

Odzieży odpornej na wodę i/lub plamy. jeśli przedmiot wykonany z włókien sztucznych jest opisywany jako „oddychający”, zazwyczaj został pokryty PTFE.

Przedmiotów ognioodpornych i związków zmniejszających palność – ta grupa obejmuje szeroką gamę artykułów dziecięcych, mebli, materacy i poduszek. Zamiast tego wybieraj naturalnie mniej łatwopalne materiały, takie jak skóra, wełna i bawełna.

Fast foodów i przetworzonej żywności, ponieważ ich opakowania są zwykle poddawane działaniu PFAS.

Popcornu z kuchenki mikrofalowej. PFAS obecny w wewnętrznej powłoce torby może migrować do żywności podczas ogrzewania. Zamiast tego użyj „staromodnego” popcornu kuchennego.

Naczyń kuchennych z powłoką nieprzywierającą i innych poddanych obróbce przyborów kuchennych. Zdrowszą alternatywę stanowią naczynia ceramiczne i emaliowane naczynia żeliwne, z których oba są trwałe, łatwe do czyszczenia i całkowicie obojętne dla zdrowia, co oznacza, że nie uwalniają żadnych szkodliwych związków chemicznych podczas gotowania.  Nowszy rodzaj naczyń o powierzchniach nieprzywierających o nazwie Duralon wykorzystuje niefluorowany polimer nylonowy jako powłokę zapobiegającą przywieraniu. Chociaż wydaje się to bezpieczne, najbezpieczniejszym rozwiązaniem pozostają naczynia ceramiczne i żeliwne naczynia emaliowane.

Nici Oral-B Glide i wszelkich innych produktów do higieny osobistej zawierających PTFE lub składniki „fluoro” / „perfluoro”.

Źródła i odniesienia